Εσωτερικός Ελεγκτής - Ένα Επάγγελμα με Μέλλον

από τον Δρ Ανδρέα Γ. Κουτούπη ΜΙΙΑ, PIIA, CIA, CICA, CCSA,
Ανεξάρτητο Σύμβουλο Εσωτερικού Ελέγχου &
Adjunct Lecturer
Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου και Πάντειο Πανεπιστήμιο
Μέλος Δ.Σ. Ελληνικού Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών

Τα τελευταία χρόνια η χώρα μας δοκιμάζεται από την οικονομική κρίση, σοβαρό αίτιο της οποίας αποτελούν τα αυξημένα κρούσματα απάτης και διαφθοράς. Ένα από τα επαγγέλματα που κατεξοχήν συμβάλλουν στην ενίσχυση των επιχειρήσεων και οργανισμών ενάντια σε τέτοια φαινόμενα είναι αυτό του Εσωτερικού Ελεγκτή (Internal Auditor). Στην Ελλάδα οργανισμοί τόσο στον ιδιωτικό, όσο και στον δημόσιο τομέα, είτε υποχρεούμενοι από το κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων (π.χ. εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αθηνών επιχειρήσεις), είτε αντιλαμβανόμενοι τα οφέλη που απορρέουν από την σύσταση, στελέχωση και δραστηριοποίηση τμημάτων Εσωτερικού Ελέγχου (π.χ. τράπεζες και πολυεθνικές επιχειρήσεις), είτε επειδή παρέχουν υπηρεσίες εσωτερικού ελέγχου (π.χ. ελεγκτικές εταιρείες) πολύ συχνά αναζητούν εξειδικευμένα στελέχη στον Εσωτερικό Έλεγχο.

Η Ελληνική αγορά χαρακτηρίζεται ακόμη και σήμερα από έλλειψη κατάλληλα εξειδικευμένων στελεχών στον Εσωτερικό Έλεγχο, με αποτέλεσμα οι αμοιβές των υφιστάμενων στελεχών εσωτερικού ελέγχου να θεωρούνται υψηλές για τα ελληνικά δεδομένα ακόμα και σε αυτή την περίοδο οικονομικής κρίσης. Η αδυναμία εξεύρεσης ικανών στελεχών με λογικό κόστος έχει οδηγήσει αρκετές από τις εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αθηνών εταιρείες να ‘χρίσουν’ Εσωτερικούς Ελεγκτές υφιστάμενα στελέχη της οικονομικής ή άλλων διευθύνσεων, χωρίς αυτά να διαθέτουν πάντοτε τα κατάλληλα προσόντα. Σύμφωνα με τα Διεθνή Επαγγελματικά Πρότυπα Εσωτερικού Ελέγχου του Διεθνούς Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών, ‘Ο Εσωτερικός Έλεγχος είναι μία ανεξάρτητη, αντικειμενική και συμβουλευτική δραστηριότητα η οποία σχεδιάζεται με σκοπό να προσθέτει αξία και να βελτιώνει τις λειτουργίες κάθε οργανισμού. Επίσης, θα πρέπει να συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων κάθε οργανισμού μέσω μίας συστηματικής και οργανωμένης προσέγγισης, η οποία θα αξιολογεί και θα βελτιώνει την αποτελεσματικότητα των διαδικασιών διαχειρίσεως κινδύνων, ελέγχου και διακυβέρνησης.’ Εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι ανάλογα με την φύση και τις δραστηριότητες του οργανισμού που καλείται να υπηρετήσει ο υποψήφιος εσωτερικός ελεγκτής θα πρέπει να διαθέτει και τα κατάλληλα προσόντα, δεξιότητες και εμπειρίες.

Η θέση του Εσωτερικού Ελεγκτή είναι πολύ σημαντική σε κάθε οργανισμό, καθώς είναι εκείνος που επισκοπεί, αξιολογεί και συμβουλεύει ως προς το υφιστάμενο σύστημα εσωτερικού ελέγχου, δηλαδή τις πολιτικές, τις διαδικασίες και τα σημεία ελέγχου που έχουν εγκαθιδρύσει οι διοικήσεις των οργανισμών προκειμένου να επιτυγχάνουν τους στόχους τους με οικονομικότητα, αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα και να αντιμετωπίζουν επαρκώς και αποτελεσματικά τους κινδύνους που τις χαρακτηρίζουν. Κάθε οργανισμός έχει το δικό του σύστημα εσωτερικού ελέγχου. Έτσι, για παράδειγμα διαφορετικές πολιτικές και διαδικασίες ακολουθούν οι τράπεζες από ότι οι βιομηχανικές επιχειρήσεις.

Τα στελέχη μιας σύγχρονης Δραστηριότητας Εσωτερικού Ελέγχου, μπορεί και επιβάλλεται να έχουν διαφορετικό ακαδημαϊκό και επαγγελματικό υπόβαθρο, λόγω των διαφορετικών δραστηριοτήτων και διαδικασιών που ελέγχουν στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων τους. Έτσι, μία υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου μπορεί να απαρτίζεται από Οικονομολόγους, Λογιστές, Μηχανικούς, Τεχνικούς Πληροφοριακών Συστημάτων, κ.λ.π. Επειδή όμως δεν έχουν όλες οι εταιρείες την δυνατότητα επαρκούς στελέχωσης τμημάτων εσωτερικού ελέγχου, κυρίως λόγω περιορισμένου budget, αρκετές φορές αναγκάζονται να τα στελεχώσουν με 1-2 άτομα μόνο, και όπου απαιτείται λαμβάνουν βοήθεια από εμπειρογνώμονες. Έχει άλλωστε αποδειχθεί και στην πράξη ότι οι συνεργασίες τμημάτων εσωτερικού ελέγχου με εξωτερικούς συμβούλους που παρέχουν υπηρεσίες εσωτερικού ελέγχου (co-sourcing) επιφέρει θετικά αποτελέσματα και για τα δύο μέρη, αλλά κυρίως για τον οργανισμό που υπηρετούν.

Επί του παρόντος, οι δυνατότητες εξειδικευμένης εκπαίδευσης στον Εσωτερικό Έλεγχο είναι περιορισμένες στην χώρα μας. Το μάθημα του Εσωτερικού Ελέγχου διδάσκεται στα Ελληνικά Οικονομικά Πανεπιστήμια είτε σαν μάθημα επιλογής, είτε στα πλαίσια μαθημάτων ελεγκτικής. Ιδιαίτερη προσπάθεια για την προώθηση του Εσωτερικού Ελέγχου καταβάλλουν το Πάντειο Πανεπιστήμιο (με το Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης στην Φορολογία και Ελεγκτική, αλλά και με σχετικά μαθήματα στο προπτυχιακό πρόγραμμα της Δημόσιας Διοίκησης), το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Πανεπιστήμιο Πειραιά όπου έχουν συμπεριλάβει το μάθημα του Εσωτερικού Ελέγχου είτε σαν υποχρεωτικό μάθημα, είτε σαν μάθημα επιλογής στα προγράμματα ορισμένων τμημάτων τους.

Τέλος, όσον αφορά τις διαθέσιμες Επαγγελματικές Πιστοποιήσεις Εσωτερικού Ελέγχου, θα πρέπει να τονίσουμε ότι ενώ μπορεί να μην αναγνωρίζονται επί του παρόντος ως επιπρόσθετα προσόντα στους οργανισμούς του Δημοσίου (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων), εντούτοις έχουνε πολύ μεγάλη αξία στον ιδιωτικό τομέα. Η πιο γνωστή επαγγελματική πιστοποίηση είναι αυτή του Certified Internal Auditor (CIA), η οποία απαιτεί επιτυχή συμμετοχή σε εξετάσεις 4 μαθημάτων με ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών και 2 χρόνια εμπειρία στον Εσωτερικό Έλεγχο ή άλλο συναφές επάγγελμα. Εξετάσεις διοργανώνονται συνεχώς από το Διεθνές Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών (www.theiia.org) και μπορούν να λάβουν μέρος σε αυτές μέλη του Ελληνικού Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών (www.hiia.gr). Επίσης, προσφέρονται άλλες 2 επαγγελματικές πιστοποιήσεις από το Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών της Μεγάλης Βρετανίας και Ιρλανδίας, το ΜΙΙΑ και το PIIA. Για τις ανωτέρω πιστοποιήσεις, εξετάσεις διενεργούνται 2 φορές το χρόνο (Ιούνιο και Νοέμβριο) από το Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών Μεγάλης Βρετανίας και Ιρλανδίας σε διάφορα εξεταστικά κέντρα στην Μεγάλη Βρετανία και Ιρλανδία. Επιπρόσθετα, το Διεθνές Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών παρέχει εξειδικευμένες επαγγελματικές πιστοποιήσεις στον Εσωτερικό Έλεγχο όπως το CCSA, CFSA και CGAP (για περισσότερα βλέπε www.theiia.org/certifications).

Προκειμένου ο Εσωτερικός Έλεγχος να ασκείται αποτελεσματικά θα πρέπει να στελεχώνεται από άτομα που θα κατέχουν τα απαραίτητα προσόντα και δεξιότητες οι οποίες δεν εξαντλούνται με την απόκτηση μιας από τις ανωτέρω πιστοποιήσεις. Ένας αποτελεσματικός εσωτερικός ελεγκτής θα πρέπει να είναι επικοινωνιακός, να μπορεί να αποτυπώνει τα γεγονότα αποτελεσματικά στις σχετικές εκθέσεις ελέγχου και να έχει την αίσθηση των κινδύνων που χαρακτηρίζουν την επιχείρηση και τους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης τους. Τα ανωτέρω περιγραφόμενα ακαδημαϊκά προγράμματα και επαγγελματικές πιστοποιήσεις, σε συνδυασμό με την τακτική παρακολούθηση σεμιναρίων εσωτερικού ελέγχου και διαχείρισης επιχειρηματικών κινδύνων μπορεί να βοηθήσουν στην ανάπτυξη επαρκών στελεχών εσωτερικού ελέγχου. Τη δεδομένη χρονική στιγμή και με την μεγάλη ανεργία που υπάρχει, η ενασχόληση με τον Εσωτερικό Έλεγχο μπορεί να δώσει λύση στους νέους πτυχιούχους δεδομένου ότι χώρος για στελέχη με επάρκεια γνώσεων και δεξιοτήτων στον Εσωτερικό Έλεγχο πάντα υπάρχει.